PTSS (trauma) en verslaving

Verslaving en trauma PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis) komen vaak samen voor bij één persoon. Het behandelen van trauma / PTSS en verslaving vereist een deskundige behandeling door specialisten. Wat zijn de triggers, welke klachten zijn kenmerkend voor PTSS en wat betekent dit voor iemand die verslaafd is?

schedule 24 apr 2019
bookmark_border Verslaving
create

Verslaving en Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS)

Eén op de drie verslaafden heeft een posttraumatische stress stoornis (PTSS). Om de behandeling van iemand die verslaafd is een duurzaam effect te laten hebben, is het in veel gevallen noodzakelijk ook een trauma-behandeling aan te bieden. Dit blijkt uit promotieonderzoek van psycholoog Nele Gielen die op 29 april 2016 promoveerde aan de Universiteit Maastricht.

Uit Gielens studie komt naar voren dat één op drie verslaafde patiënten die daarvoor in behandeling is, last heeft van PTSS. Deze wordt vaak onvoldoende gediagnosticeerd en behandeld. Gielen onderzocht verder hoe de PTSS-klachten en het verslavingsprobleem elkaar beïnvloeden en wat het effect daarvan is op de behandeling. Uit haar studies komt naar voren dat verslaafde patiënten met PTSS meer last hebben van trek in alcohol of drugs en dat zij bovendien niet over de juiste vaardigheden beschikken om met tegenslagen om te gaan.

Een PTSS kan je leven ontwrichten. Je bent angstig, gespannen en herinneringen aan het trauma kunnen zich opeens opdringen. Het kan zijn dat je niet meer kan werken of naar school kan gaan. Ook kunnen je relaties met anderen moeizaam worden.

Hierdoor zijn deze patiënten erg kwetsbaar voor terugval. De studies van Gielen benadrukken het belang van het aanbieden van traumabehandeling tijdens de verslavingsbehandeling en niet, zoals voorheen werd geadviseerd, te wachten tot deze patiënten enkele maanden abstinent zijn. Het is van belang dat patiënten in elk geval gelijktijdig leren met traumatriggers en alledaagse stress om te gaan. Daarna volgt een confrontatiefase waarbij patiënten worden blootgesteld aan hun traumatische herinnering. Dat gebeurt door therapieën als EMDR of exposure therapie.

Hoe ontstaat een Post Traumatische Stress Stoornis?

Trauma is het Griekse woord voor ‘wond’. Een psychotrauma betekent letterlijk ‘een wond op de ziel’. Die wond kan ontstaan wanneer je een schokkende gebeurtenis hebt meegemaakt. Dat kan een eenmalige gebeurtenis zijn, een herhaling of een opeenstapeling van gebeurtenissen, lang geleden of recent. Voorbeelden van gebeurtenissen die kunnen leiden tot een trauma zijn: oorlogsgeweld, een natuurramp, vliegtuigongeluk, terroristische aanslag, aanranding of verkrachting, beroving met geweld.

Oorzaken PTSS stoornis

Factoren ontwikkeling PTSS

Niet iedereen die een traumatische gebeurtenis meemaakt, krijgt een PTSS. Het is niet duidelijk waarom de één wel en de ander geen PTSS ontwikkelt na hetzelfde trauma te hebben meegemaakt. Wel zijn er een aantal factoren van belang gebleken bij het ontwikkelen van een PTSS, zoals het soort gebeurtenis, de duur, biologische factoren, draagkracht en opvang. Steun en opvang vanuit de omgeving wordt vaak als troostend ervaren. Het gevoel dat je je verhaal kan doen en dat dit erkend wordt is belangrijk. Een goede opvang vermindert de kans op het ontstaan van een PTSS.

Wat zijn symptomen van PTSS

  • Flashbacks waarin de traumatische situatie opnieuw wordt beleefd
  • Steeds levendige beelden en herinneringen van het trauma beleven, zien, horen en/of voelen
  • Herhalende nachtmerries over de gebeurtenis
  • Ernstig stress- of angstgevoel wanneer men wordt herinnerd aan de gebeurtenis
  • Apathisch zijn
  • Geheugenverlies over de traumatische gebeurtenis of delen daarvan
  • Geen emoties meer kunnen uiten
  • Vermijden van mensen en situaties die hem aan de gebeurtenis doen denken
  • Het geheel vermijden van mensen
  • Ernstige concentratieproblemen
  • Snel geschokt raken en extreme reacties krijgen op ‘normale’ gebeurtenissen
  • Een continu gevoel van waakzaamheid/over-alertheid
  • Snel geïrriteerd zijn en uitbarstingen van woede/woedeaanvallen krijgen
  • Slaapproblemen
  • Vertrouwen in zichzelf en anderen kwijt
  • Paniekaanvallen
  • Depressie
  • Versnelde hartslag, opgejaagd gevoel, onrust
  • Duizeligheid, hoofdpijn
  • Negatieve gevoelens over zichzelf, bijvoorbeeld extreme schuld- en schaamtegevoelens
  • Afgenomen of verdwenen interesse in normale dagelijkse dingen, relaties en activiteiten

Eén op de drie verslaafden heeft een posttraumatische stress stoornis (PTSS). Een trauma-behandeling is vaak noodzakelijk.

Verslaving en PTSS

PTSS en een verslaving.

Complex Post Traumatisch Stress Syndroom

Complex post-traumatisch stress syndroom (Complex PTSS) is een aandoening die wordt veroorzaakt door langdurig en herhalende blootstelling aan (extreem) stressvolle situaties. De symptomen ervan lijken sterk op die van de ‘gewone’ PTSS. Toch zijn er een paar verschillen, zowel in oorzaak als de symptomen die de persoon ervaart.

PTSS is het resultaat van één duidelijk traumatische gebeurtenis zoals een ongeval, overval, natuurramp of geweld. Complex PTSS echter ontstaat na langdurig blootgesteld zijn aan traumatiserende situaties. Meestal misbruik gerelateerd; fysiek of emotioneel. Zulke situaties kunnen al in de kindertijd zijn ontstaan, maar het is mogelijk ook op volwassen leeftijd CPTSS te ontwikkelen.

Voorbeelden van situaties die Complex PTSS kunnen veroorzaken zijn:

  • Langdurig fysiek, seksueel en/of psychologisch misbruik.
  • Situaties waarin iemand (kind of volwassene) langdurig wordt gepest.
  • Situaties waarin iemand langdurig gevangen wordt gehouden (fysiek of emotioneel) en een steeds herhalende vorm van misbruik ondergaat.

Kortom; langdurig verkeren in situaties waarin men onderdrukt, gedomineerd, gemanipuleerd, ge-gaslight, gepest, geïntimideerd, misbruikt wordt. Situaties waarin men zich machteloos voelt en niet in staat is uit de situatie te ontsnappen, kan Complex PTSS veroorzaken.

Complex PTSS symptomen

Alle symptonen die ook bij PTTS horen, maar daarnaast ook:

  • Moeite hebben eigen emoties en gedrag te sturen. Dit kan zich uiten in uitbarstingen van woede, huilbuien, zich onverschillig of zelfs verdoofd voelen, roekeloos gedrag, zelf-beschadiging, zelfmoord-gedachtes of impulsief risicovol gedrag.
  • Dissociatie of geheugenverlies rondom de traumatische gebeurtenissen. Dissociatie is de ervaring losgekoppeld te zijn van zichzelf en het eigen gevoel. Het eigen gevoel volledig ‘uit’ zetten wanneer men geconfronteerd wordt met een traumatische situatie of de herinnering hieraan.
  • Verstoring van het zelfbeeld. Zich niet meer thuis voelen in en met zichzelf. Gevoelens van enorme schaamte, schuld en zelfhaat.
  • Fluctuerend beeld van de misbruiker. Dit beeld schommelt in cirkels van idealisatie, liefde, vriendschap, trouw …naar afkeer, haat, woede, afschuw etc. en weer terug.
  • Aangetast vermogen om relaties met anderen te vormen. Vaak herhalen mensen met Complex PTSS dezelfde traumatische ervaringen met andere mensen. Ofwel door steeds weer in aanraking te komen met dezelfde soort situaties. Maar het kan ook zijn dat men zelf dadergedrag gaat vertonen.
  • Vertrouwen in anderen is aangetast.
  • Gevoelens van hopeloosheid, doelloosheid, uitzichtloosheid en het gevoel niet meer van betekenis te (kunnen) zijn. Vroegere interesses en doelen in het leven zijn verloren. Het vertrouwen in zichzelf of het leven, hoop en van betekenis zijn weg.

De fysieke symptomen waarin emotionele pijn converteert in fysieke klachten en pijn. Dit kan van alles zijn en verschilt per persoon. Het kan gaan om hoofdpijn, maag -en darmproblemen, huidproblemen, kanker, hartaandoeningen etc. Uiteindelijk zullen alle psychische klachten zich gaan vertalen naar één of andere fysieke ziekte, als deze maar lang genoeg geduurd hebben.

Behandeling van CPTSS

Complex PTSS is een lastiger te behandelen aandoening dan PTSS. Het vraagt om zorgvuldige behandeling en soms ook om een andere benadering dan het behandelen van PTSS. Complex PTSS gaat vaak samen met aandoeningen zoals verslaving, co-dependency, traumabonding, narcistisch slachtoffer syndroom, depressie of eetstoornissen.

Relatie tussen verslaving en PTSS

Er bestaat een complexe relatie tussen alcohol- en drugsmisbruik, verslaving en (C)PTSS die de behandeling kan compliceren. De hoge mate van stress bij patiënten met PTSS zorgt ervoor dat iemand zich tot drugs of alcohol wendt om te ontsnappen.

Alcohol en drugs kunnen angst verminderen en negatieve emoties onderdrukken. Wanneer men zich gestrest voelt, nemen de gehalten GABA (gamma-aminoboterzuur) af en neemt de adrenaline toe.

GABA is een soort natuurlijke kalmerende stof die door de hersenen wordt aangemaakt en die ook kan worden gestimuleerd door middelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken, zoals opioïden, marihuana, alcohol en benzodiazepinen.

Deze middelen verhogen ook de aanwezigheid van dopamine in de hersenen, één van de chemische boodschappers in de hersenen die iemand vertelt dat hij zich gelukkig moet voelen. Wanneer de stoffen verdwijnen, treedt een depressieve stemming op omdat de dopamineniveaus dalen.

De cyclus PTSS en verslaving


De cyclus van PTSS en verslaving.

Bij herhaaldelijk gebruik van middelen wordt het steeds moeilijker voor de hersenen om de hoeveelheden dopamine, adrenaline en GABA normaal te reguleren. Onaangename ontwenningsverschijnselen, waaronder angst, depressie, slapeloosheid en prikkelbaarheid, kunnen het voor iemand moeilijk maken om te stoppen met het gebruik, zeker wanneer afhankelijkheid optreedt.

Alcohol en drugs kunnen tijdelijk verlichting bieden van PTSS-symptomen en helpen om pijnlijke herinneringen geassocieerd met trauma te vermijden. Echter het gebruik van middelen kan het nemen van beslissingen beïnvloeden en leiden tot risicovol gedrag, waardoor men een verhoogd risico loopt betrokken te raken bij een ongeluk of het slachtoffer te worden van geweld, etc. en juist een trauma op te lopen. Middelengebruik kan dus net zo goed bijdragen aan het ontstaan ​​van PTSS, als dat het ingezet wordt ter zelfmedicatie bij PTSS.

Chronische stress kan interfereren met iemands impulscontrole, leer- en geheugenfuncties. Het gebruik van alcohol en drugs kan een coping mechanisme of zelfmedicatie worden ter bestrijding van de symptomen van PTSS en stress.

Daarentegen kan middelengebruik interfereren met dezelfde regio’s in de hersenen en chemische stoffen in de hersenen, waardoor stress ontstaat.

Bronnen

  • Maastricht University
  • Lentis
  • American Addiction Centers
  • Heatsease
  • American Psychological Association

Meer lezen over verslaving? Misschien zijn deze verhalen ook interessant.